پس از گذشت 27 سال از ظهور انقلاب اسلامي و بروز و ظهور نظام مردم‌سالاري ديني، متأسفانه در برخي از مناطق اهل‌سنت‌نشين تبعيض‌هايي مشاهده مي‌شود و حقوق حقة برخي از شهروندان ناديده گرفته مي‌شود. بر خلاف فرموده‌هاي حضرت امام خميني كه همواره مذاهب شيعه و سني را دو بال اسلام و انقلاب مي‌دانست، عملاً از سوي معدودي از دولتمردان اشكالاتي مشاهده مي‌شود.

وفاق ملّي، يكي از اركان اصلي جامعة مدني است كه رسيدن به آن در استقرار جامعة قانونمند مؤثر است. مسلماً براي رسيدن به جامعة مدني، بايد از شاهراه وفاق ملي گذشت و بدون مساوات و برابري اجتماعي براي رفع تبعيض‌هاي ملي و مذهبي، جامعة قانون‌مند معنايي نخواهند داشت. موضوع نگرش به اقليت‌هاي مذهبي و به‌ويژه هموطنان اهل‌سنت، از مقولاتي است كه احتياج به بازنگري بنيادين دارد. تعيين جايگاه برابر با ساير شهروندان جامعه، براي هموطنان اهل‌سنت، لازمة رسيدن به وفاق ملي است. امري كه در اين سال‌ها مورد بي‌توجهي قرار داشته است.
در اوايل انقلاب، با طرح يكي از بندهاي قانون اساسي كه داشتن مذهب شيعة اثني‌عشري را از شرايط احراز پست رياست‌جمهوري مي‌دانست، اعتراضات فراواني در ميان اهل‌سنت بروز كرد. در اين اوضاع و احوال، دولت جمهوري‌ اسلامي دوازدهم تا هفدهم ربيع‌الاول هر سال قمري را هفتة وحدت ناميد كه در جامعه تأثيراتي در اوان همان هفته‌ها داشت. تأسيس مراكز بزرگ اسلامي در مناطق سني‌نشين، از ديگر اقدامات دولت در آن زمان بود.
با خاتمة جنگ سياست نظام در زمينة هموطنان اهل‌سنت، مثل ساير زمينه‌هاي ديگر دچار تغييراتي شد. اما در اين ميان به ‌نظر مي‌رسيد كه دست‌كم يكي از جناح‌هاي درون حاكميت قصد ندارد حتي از نظر ظاهري، خود را با شعار‌هاي وحدت‌طلبانة نظام هماهنگ سازد.
سياست‌هاي ناهمگون در مناطق اهل‌سنت، به جاي ايجاد وفاق ملي، باعث بروز معظلات اجتماعي گرديد. در زير به مسائل مذهبي اهل‌سنت اشاره مي‌گردد:
1ـ اساساً فلسفة وجودي تأسيس مركزي بزرگ اسلامي غرب كشور رسيدگي به امور اهل‌سنت بوده است. كه در صورت عدم لحاظ فاكتورهاي ذيربط و عدم تغيير ساختار ايدئولوژيك و تعيين راهكارهاي مناسب در برخورد با چالش‌هاي مذهبي و سياسي آتي ناكار آمد و ناموفق خواهد بود.
1ـ1: مديريت مركز بزرگ اسلامي از بدو تشكيل تاكنون به روحانيون تشيع واگذار شده است. در حالي كه شمار علماء و روحانيون شاخص اهل‌سنت در كردستان قابل توجه مي‌باشد، لذا در بخش اعتمادي‌سازي مركز فوق به واسطه عامل مذكور ناموفق بوده است.
1ـ2: شهرية دريافتي طلاب و روحانيون سني مذهب كه تحت پوشش مركز بزرگ هستند، فوق‌العاده ناچيز است. در حالي كه روحانيون شيعة شاغل در مركز بزرگ از وضعيت مناسب مالي برخوردار بوده‌اند…و اين تفاوت وضعيت معيشت و سطح زندگي از سوي برخي محافل سياسي و مذهبي ذي‌مدخل در مقام مقايسه قرار گرفته كه برآيند اين موضوع براي وجهة نظام اسلامي مطلوب نبوده است.
1ـ3: برابر اظهارات برخي از علماي اهل‌سنت مركز بزرگ اسلامي غرب كشور، عليرغم بودجة كافي كمترين ميزان را به طلاب منطقه تخصيص داده و بودجة مركز عملاً تحت عناوين ديگري هزينه مي‌گردد. از جمله خريد ساختمان در شهرهاي قم و تهران كه در اختيار روحانيون اهل‌سنت قرار نمي‌گيرد. ضمن اينكه اين عمل فاقد توجيه منطقي نيز مي‌باشد.
2ـ شبكة استاني راديو و تلويزيون كردستان، در صورت لحاظ شرايط قومي و مذهبي منطقه مي‌توانست عملكرد مطلوبي به دنبال داشته باشد؛ به عنوان مثال، در حالي كه بيش از 90% مردم كردستان سني‌‌مذهب مي‌باشند، شبكة استاني اذان را به افق زماني تشيع پخش مي‌نمايد.
3ـ از آنجا كه شبكة استاني سيما نتوانسته است در خصوص بهينه‌سازي مطالبات قومي، مذهبي، و مردمي كردستان مطابق انتظار عمل نمايد، برابر اظهارات برخي شخصيت‌ها مذهبي سياسي منطقه، گروه‌هاي مذهبي در قالب ابزارهاي رسانه‌اي همانند سي‌دي و كاست برنامه‌هاي مذهبي خود را براي پخش به شبكه‌هاي فعال در كردستان عراق و ديگر شبكه‌هاي ماهواره‌اي كردي ارسال مي‌نمايند.
5ـ سؤالات بخش معارف اسلامي كنكور سراسري بر اساس متون مذهبي و احكام و عقايد شيعه تهيه مي‌شود كه در نتيجة عدم آشنايي دانش‌آموزان سني‌مذهب با سؤالات مذكور موجب فقدان رقابت منطقي با رقبا در راهيابي آنان به دانشگاه مي‌گردد. بر اين اساس هر ساله بعد از برگزاري آزمون سراسري موج اعتراض دانش‌آموزان اهل‌سنت و خانواده‌هاي وابسته در خصوص موضوع مذكور برانگيخته مي‌شود.
6 ـ وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامي مجوز بيشتر كتب علماء و دانشمندان اهل‌سنت را ارائه نكرده و يا آنها را مشروط كرده است. كه بيشتر علماء و دانشمندان اهل‌سنت از اين مسأله ناراضي و ناراحت هستند.
در اين راستا پشنهاداتي به دولتمردان ارائه مي‌گردد:
1ـ مركز بزرگ اسلامي غرب كشور، به ‌عنوان نماد خدمت‌رساني جمهوري اسلامي به روحانيون اهل‌سنت منطقه، با عنايت به واقعيات موجود نتوانسته به اهداف مطلوب جامعة عمل بپوشاند لذا براي اصلاح ساختار و ترميم وجهة آن راهكارهاي ذيل پيشنهاد مي‌‌گردد:
1ـ2: تصدي مركز بزرگ اسلامي به روحانيون تسنن واگذار تا قدرت مانور برخي جريان‌هاي مذهبي ـ سياسي افراطي سلب گردد.
1ـ3: با توجه به تقاضاي طلاب و روحانيون اهل‌سنت، امور رسيدگي به روحانيون منطقه از حوزة مركز بزرگ اسلامي خارج و به سازمان اوقاب و امور خيريه محول ‌‌گردد.
3ـ با عنايت به اعتقادات و باورهاي اهل‌سنت نسبت به تصحيح منابع سؤالات معارف اسلامي كنكور سراسري، وزارت علوم، تحقيقات و فناوري همان‌گونه كه در بحث اقليت‌ها ديني اقدام نموده است، اقدامات مقتضي معمول نمايند.
4ـ ادامة روند استفاده و به كارگيري نيروهاي متخصص اهل‌سنت بر اساس اصل شايسته سالاري در تمام سطوح مديريت كلان اعم از دولتي و لشكري به طور جدي دنبال ‌شود.
5ـ به منظور كاهش انگيزه و گرايش مردم به شبكه‌هاي تلويزيوني خارجي و ماهواره‌اي، صدا و سيما مي‌تواند با توجه به واقعيت‌هاي مذهبي، فرهنگي، اجتماعي و سياسي مناطق سني‌نشين با استفاده و بهره‌گيري از شخصيت‌هاي هنري، مذهبي منطقه نقش مؤثري در گرايش مردم به نظام جمهوري اسلامي داشته باشد. كه متأسفانه تاكنون سياست‌هاي جاري سيما در اين زمينه جواب‌گو نبوده است.
7ـ در راستاي اجراي اصل 15 قانون اساسي اجازة تدريس زبان و ادبيات كردي مي‌تواند در ساماندهي مطالبات قومي منطقه مؤثر واقع گردد.
8 ـ از آن‌جايي كه شخصيت‌هاي سياسي ـ مذهبي كردستان همواره نقش مهم و مؤثري در جريان تحولات سياسي ـ اجتماعي استان ايفا نموده‌اند، به همان ميزان نيز مي‌توانند در كنترل اوضاع كردستان به‌ويژه مسائل قومي و مذهبي مؤثر باشند. لذا تعامل مثبت با اين قشر از جامعة اهل‌سنت به عنوان يك راهكار مناسب پيشنهاد مي‌گردد.
9ـ فقدان ساز و كارهاي مناسب و وحدت رويه در راستاي چكونگي تعامل و تقابل با مسائل قومي و مذهبي موجب سليقه‌‌اي برخورد نمودن برخي سازمان‌‌ها با مسائل مذكور شده است. لذا پيشنهاد مي‌گردد براي اينكه مصوبات شوراي تأمين استان‌ها ضمانت اجرايي داشته باشند، به منظور خودداري برخي سازمان‌ها و اشخاص از اعمال سليقه و تكروي در مسائل، موضوع در شوراي امنيت كشور مطرح و براي حل مشكل تمهيدات مناسب اتخاذ گردد.

جمعيت اهل‌سنت ايران به خاطر برخي مسايل رهاله‌يي از ابهام است. در اين جا به برخي از داده‌ها آمار سازمان آمار كشور، سازمان تبليغات اسلامي و معاونت سياسي استانداري‌هاي سراسر كشور اشاره مي‌شود سپس آمار دقيق اهل‌سنت با توجه به تحقيقات نگارنده در استان هاي اهل‌سنت نشين ارايه مي‌گردد:
نام استان / جمعيت كل استان / جمعيت شيعه / جمعيت اهل‌سنت / مساجد شيعه / مساجد سني .
آذربايجان شرقي / 3325540 / 3320410 / 5310 / 4711 / ـ / .
آذربايجان غربي / 2496320 / 1280245 / 1216075 / 1541 / 1465 .
اردبيل / 1168011 / 1146511 / 21500 / 1618 / ـ / .
اصفهان / 3923255 / 3923255 / ـ / 4432 / ـ / .
ايلام / 487886 / 487886 / ـ / 211 / ـ / .
بوشهر / 743675 / 701675 / 42000 / 743 / 106 .
تهران / 11176239 / 11162839 / 13400 / 3007 / ـ / .
چهار‌محل‌بختياري / 761168 / 761168 / ـ / 425 / ـ / .
خراسان / 6047661 / 5677733 / 369928 / 6966 / 746 .
خوزستان / 3746772 / 3746022 / 750 / 1555 / 2 .
زنجان / 1036873 / 1035273 / 1600 / 1030 / ـ / .
سمنان / 501447 / 501447 / – / 689 / ـ / .
سيستان و بلوچستان / 1722579 / 898184 / 824395 / 322 / 3546 .
فارس / 3817036 / 3695036 / 122000 / 2770 / 211 .
قزوين / 968275 / 958275 / 10000 / 969 / ـ / .
قم / 853044 / 853044 / ـ / 669 / ـ / .
كردستان / 1376383 / 130399 / 1242984 / 10 / 17686 .
كرمان / 2004328 / 1993978 / 13050 / 1837 / 21.
كرمانشاه / 1778596 / 1364863 / 413733 / 338 / 341 .
كهكيلويه و بويراحمد / 544356 / 544356 / ـ /282 / ـ‌ / .
گلستان / 1361768 / 835026 / 514742 / 809 / 1017 .
گيلان / 2241896 / 2123596 / 118300 / 2557 / 89 .
لرستان / 1584434 / 1584434 / ـ / 769 / ـ / .
مازندران / 4028296 / 4026041 / 3097 / 1830 / ـ / .
مركزي / 1228813 / 1228813 / ـ /1830 / ـ/ .
هرمزگان / 1062155/ 684155 / 378000 / 937 / 1032 .
همدان / 1677957 / 1677957 / ـ / 1430 / ـ / .
يزد / 750769 / 750769 / ـ / 1778 / ـ / .
جمع / 62385513 / 57078371 / 5307142 / 47291 / 10344 .
آمار نسبتاً دقيق
نام استان / جمعيت كل استان / جمعيت شيعه / جمعيت اهل‌سنت / مساجد شيعه / مساجد سني .
آذربايجان شرقي / 3325540 / 3310280 / 15260 / 4711 / ـ / .
آذربايجان غربي / 2496320 / 778320 / 1718000 / 1541 / 1465 .
اردبيل / 1168011 / 1125511 / 41500 / 1618 / ـ / .
اصفهان / 3923255 / 3919604 / 3651 / 4432 / ـ / .
ايلام / 487886 / 481655 / 6231 / 211 / ـ / .
بوشهر / 743675 / 659675 / 84000 / 743 / 106 .
تهران / 11176239 / 10020007 / 1156232 / 3007 / ـ / .
چهار‌محل‌بختياري / 761168 / 760018 / 1150 / 425 / ـ / .
خراسان / 6047661 / 5296400/ 751261 / 6966 / 746 .
خوزستان / 3746772 / 3745611 / 1161 / 1555 / 2 .
زنجان / 1036873 / 1034303 / 2570 / 1030 / ـ / .
سمنان / 501447 / 501237 / 2100 / 689 / ـ / .
سيستان و بلوچستان / 1722579 / 570268 / 1152311 / 322 / 3546 .
فارس / 3817036 / 3622925 / 194111 / 2770 / 211 .
قزوين / 968275 / 966091 / 22166 / 969 / ـ / .
قم / 853044 / 84204 / 1100 / 669 / ـ / .
كردستان / 1376383 / 47184 / 1299199 / 10 / 17686 .
كرمان / 2004328 / 1985878 / 18450 / 1837 / 21.
كرمانشاه / 1778596 / 964197 / 814399 / 338 / 341 .
كهكيلويه و بويراحمد / 544356 / 542256 / 2100 / 282 / ـ‌ / .
گلستان / 1351768 / 542256 / 819154 / 809 / 1017 .
گيلان / 2241896 / 542614 / 195600 / 2557 / 89 .
لرستان / 1584434 / 2046296 / 3100 / 769 / ـ / .
مازندران / 4028296 / 1584124 / 4100 / 3097 / ـ / .
مركزي / 1228813 / 4024196 / 1100 / 1830 / ـ/ .
هرمزگان / 1062155/ 1227712 / 490800 / 937 / 1032 .
همدان / 1677957 / 490800 / 1205 / 1430 / ـ / .
يزد / 750769 / 2169962 / 360 / 1778 / ـ / .
جمعيت كل: 371/803/8 / 750409 .
در عنايت به ازدياد روزافزون جمعيت آمار مندرج در حال فعلي به دو برابر افزايش يافته و جمعيت اهل‌سنت ايران بالغ بر هفده ميليون نفر گرديده است.
منبع : سنی آن لای